Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önceki gün CNN International’a verdiği bir demeçte faiz indirimi politikasının değişmeyeceğini, faiz oranı ne kadar düşük olursa enflasyon oranının da o kadar düşük olacağını belirtmesi1 üzerine eski Devlet, Millî Savunma ve Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, yazılı bir değerlendirme yaptı.
“Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan, öteden beri faiz oranları ile enflasyon arasında pozitif bir ilişki olduğunu, faiz oranı ne kadar düşük olursa enflasyon oranının da o kadar düşük olacağı görüşünü savunmaktadır. 14 Ocak 1970 tarih ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 4. maddesine göre, ‘temel amacı fiyat istikrarını sağlamak’ olan Banka, bunun için ‘uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını kendisi belirler.’
Son zamanlarda Merkez Bankası, bu yetkiyi Para Politikası Kurulu’nca Cumhurbaşkanının görüşü doğrultusunda belirlenen oranlarla kullanmaktadır. 10 Temmuz 2018 tarih ve 30474 sayılı T. C. Resmî Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe giren 3 sayılı Üst Kademe Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usellerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 2. maddesi uyarınca ‘ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere Cumhurbaşkanı kararıyla’ atananlar arasında ‘Türkiye Cumhuriyet Bankası Başkanı ve Başkan Yardımcıları’, ‘(II) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere Cumhurbaşkanının onayı ile’ atananlar arasında ‘Merkez Bankası Para Politikası Kurulu üyeleri’ de bulunmaktadır. Kararname’ye ekli (III) sayılı cetvel uyarınca Başkan ve Yardımcıları ile Para Politikası üyelerinin görev süreleri 4 yıldır. Fakat Kararname’nin 4. maddesi uyarınca (I) sayılı cetvelde yar alanlar, ‘görev süresi sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir.’; 6. maddesinin 4. fıkrası uyarınca (II) sayılı cetvelde yer alanlar da görevleri sırasında görevden alınabilir. Böylece görev süresi güvencesi olmayan Merkez Başkanı ve Başkan Yardımcıları ile Para Politikası Kurulu üyelerinin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşü dışına çıkamadıkları anlaşılıyor.
Merkez Bankası, 23 Eylül 2021 günü % 19’dan indirmeye başladığı ve birer aylık aralarla devam ettiği, bazen aynı oranda bıraktığı politika faizi indirimlerinde son olarak 23 Şubat 2023 günü % 8.5’e gelmiştir. Kredi faizi, maliyet unsuru olarak fiyatları artırabilir. Ama faizsiz işleyen bir kredi sistemi yoktur. Faiz, başkasına ait bir parayı kullanmanın bedelidir. Cumhurbaşkanının temelde nas kaynaklı, ekonomik açıdan kredi maliyetlerini ucuzlatmak, üretimi ve ihracatı artırmak düşüncelerine dayalı görüşü doğrultusunda yapılan politika faizi indirimleri, çoğu zaman beklenenin tersine sonuçlar vermiş; hemen her politika faizi indirimi, Türk Lirası (TL) değerinin yabancı paralar karşısında düşmesine, başka bir deyişle, TL’nin değer kaybetmesine, bunu karşılamak için yapılan zamlarla pahalılığın artmasına; özellikle işçi, memur ve emekliler ile esnaf gibi dar gelirlilerin yoksullaşmasına, enflasyon altında ezilmesine yol açmıştır.
Nisan 2023 itibariyle yıllık enflasyon oranı TÜİK tarafından % 43.68, ENAG tarafından % 105 olarak açıklanmaktadır. Bu rakamlar, dünyadaki en yüksek enflasyon oranları arasındadır. Kendi paralarının değerine göre çok daha düşük oranlı enflasyonu önlemek için ABD, İngiltere ve Avrupa merkez bankalarının faiz oranlarını % 5 gibi rakamlara yükselttikleri bir dönemde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hâlâ faiz oranlarının indirilmesinden söz etmesi, bu uygulama ile çelişen bir görüştür. Bu, politika faizi oranının % 8.5’in altına düşürülmesi demektir. Böyle bir indirim, ancak TL Dolar ve Euro’ya yakın bir değer kazandığı zaman olabilir. Oysa bu gün 1 Dolar 19.81 TL, 1 Euro 21.45 TL üzerinden işlem görmektedir. Politika faizi oranının daha aşağıya çekilmesi, TL değerindeki kaybı artıracaktır. O nedenle politika faizi oranının bir miktar yükseltilmesi düşünülebilir. Bu, enflasyonla mücadele için de gereklidir.
Cumhurbaşkanının faiz konusundaki açıklamaları, Merkez Bankası’nın 1211 sayılı Kanun gereğince ‘kendisi’ tarafından yapılması gereken bir işe müdahale niteliğindedir. Merkez Bankası’nın görevlerini yasal çerçeve içinde bankacılığın ve ekonominin gereklerine göre bağımsız olarak yapmasına olanak tanımak gerekir. Bu, TL’nin yeniden değer kazanması için önde gelen bir koşuldur.
28 Mayıs 2023 günü Cumhur İttifakı adayı Recep Tayyip Erdoğan ile Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun yarışacağı Cumhurbaşkanı seçimi yapılacaktır. Erdoğan’ın yeniden kazanması durumunda faiz konusundaki görüşleri, uygulamada yol açtığı sorunlarla birlikte etkili olmaya devam edecektir. Seçmenlerin oylarını kullanırken bunu da göz önünde tutmalarında yarar vardır.”
