Bafra İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından ilçemizdeki lise öğrencilerinin; geçmişimizde önemli işlere imza atmış Türk – İslam büyüklerimizi tanımalarını sağlamak, kelime dağarcıklarını zenginleştirmek, öğrencilerimizde güven duygusunu geliştirmek ve öğrencilerin hayata farklı açılardan bakabilmelerini sağlamak amacıyla hazırlanan "Dün Başardılar, Bugün Neden Olmasın" projesi kapsamında Türk ve İslam idari ve düşünce tarihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Nizâmülmülk’ ü tanıtmak amacıyla program gerçekleştirildi.
NİZAMÜLMÜLK
Türk ve İslam idari ve düşünce tarihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Nizâmülmülk adı ile bilinen Ebû Alî Kıvâmüddîn Hasen b. Alî b. İshâk et-Tûsî, uzun süren vezirlik hayatında devlet nizamı ve idaresine yaptığı katkılar, Türk ilim ve düşünce hayatına getirdiği yenilikler ve sayısız imar faaliyetleri ile üzerine en çok araştırma yapılan Türk büyüklerinden biridir. Nizâmülmülk sadece bir devlet adamı değil aynı zamanda bir âlim bir ilim ve sanat hamisi olup kendi adıyla anılan ünlü Nizâmiye Medreselerinin de kurucusudur. Bilge vezîr, Selçuklu İmparatorluğu’na mülki teşkilatın başı olarak fiilen hizmet etmekle kalmamış, Siyâsetnâme adında, devlet idaresine dair bir de eser yazmıştır.
Selçuklu Devleti’nin önemli sultanlarından Alparslan (ö.465/1072) ve Melikşah’a (ö.485/1092) toplam yirmi dokuz yıl vezirlik yapmıştır.
Vezirliği boyunca Selçuklu Devleti dış sorunların yanında yerel ayanların güçlenmesi ile ilgili de mücadelelere sahne olmuştur. Selçukluların bu mücadelelerden bir devlet düzeni ve hiyerarşisi ile çıkmasının mimarı ise Nizâmülmülk’tür. Onun vezirlik ettiği dönem adaletin ve emniyetin hâkim olduğu dönem olarak kabul edilmektedir. Onun bilgili, âdil, ahlâklı, cömert bir yönetici olduğu kaynaklarda vurgulanmaktadır. Kendisine başarılı ve güçlü vezirliğinden dolayı dönemin halifesi Kâim bi Emrillah tarafından “mülkün, memleketin, ülkenin nizamı” nı sağlayan anlamında Nizâmülmülk ünvanı verilmiştir.
İslam âleminin bu büyük düşünürlerinden ve devlet adamlarından biri olan Nizâmülmülk, Bâtınilerle girdiği mücadeleden ötürü Nihâvend’de, Hasan Sabbah taraftarı bir genç tarafından hançerlenerek şehid edilmiştir. Nizâmülmülk uzun vezirlik döneminde devlet idaresinde etkin bir rol oynamış ve çeşitli yenilikler getirmiş, muktedir bir idarecidir.
O’nun getirdiği yenilikler Selçuklu Devleti’nden sonraki Türk devletlerinin müesseselerine örnek teşkil etmiştir. Bu yeniliklerin başında uygulamada olan ikta sistemini güçlendirmesi gelmektedir. Nizâmülmülk, askeri ikta sistemini oluşturarak Selçuklulara ve onun ardılları olan Türk devletlerine has bir sistem kurmuştur.
Nizâmülmülk idari alanda Selçuklular’ın merkez (divan) ve saray teşkilâtını düzenleyerek, Türk-İslam devlet geleneğinin temellerini kurmuştur. Adli alanda ise İslâm geleneklerine uygun biçimde mahkemeler oluşturmuştur.
